Het is een vraag van alle tijden. Zo begon de Nederlandse architect HP Berlage aan het einde van de negentiende eeuw aan een polemiek over moderne architectuur. Deze kwam voort uit het feit dat Berlage onder zijn opdrachtgevers de in deze tijd opkomende verzekeringsmaatschappijen mocht rekenen. Om hun rol in de stad te articuleren, had hij een nieuw vocabulaire nodig.
In 1977 verscheen het boek The Language of Postmodernism van Charles Jencks. Volgens de auteur luidde de sloop van de flats in Pruitt-Igoe het einde van het modernisme in. Het zou plaats maken voor een speelser, meer onzeker, expressief en culturele verantwoorde manier van denken, het Postmodernisme. Het boek was een enorm succes en werd vele malen herdrukt en uitgebreid.
De Nagakin Capsule Tower in Tokio, die ooit de eerste editie sierde, wordt op dit moment afgebroken. Leidt de sanering van dit symbool van het postmodernisme tot de zelfde vraag die Hübsch twee eeuwen geleden stelde? En als dat zo is, op welke manier kunnen architectuur en ontwerp de huidige maatschappelijke opgave adresseren en formeel en ruimtelijke wensen bevredigen?
Vraag naar stijl
Recente tentoonstellingen rakelen de vraag naar stijl weer op. Op de Dutch Design Week in Eindhoven werden ernstige twijfels geuit bij de groeihonger van afgelopen decennia. Het is een weerklank van de oplaaiende discussie hoe een economisch systeem eruit ziet dat niet gebaseerd is op groei en exploitatie van hulpbronnen, maar op bloei van mensheid en aarde.
Curator Hashim Sarkis stelde op de biënnale van Venetië een prikkelende: Hoe willen we samenleven? Zijn oproep tot een nieuw sociaal contract kent parallellen met die van Pieter Omtzigt hier ten lande. Het is niet alleen een zaak voor bestuurders en activisten is, maar ook voor architecten.
Naar of dit een stijl oplevert? De huidige architectuur wordt gekenmerkt door eclecticisme, een veelheid aan stijlen. Terwijl in sommige praktijken lichtheid wordt gevierd, leggen andere zich toe op massa en soliditeit. De verschuiving van beeld naar affect lijkt een betere beschrijving van de veranderingen die nu plaats vinden in de architectuur.
Specifieke condities
Textuur, kleur en ornament zijn van groter belang in de discussies over ruimtelijkheid dan pakweg dertig jaar geleden. De balans tussen beeld en ervaring helt steeds minder gevaarlijk over ten faveure van de eerste. Architectuur krijgt meer aandacht voor de specifieke kenmerken van sociale, politieke en milieu-condities.
Zo bezien gaan ecologische zaken als klimaat, milieuhinder en luchtvervuiling, de beschikbaarheid van materialen als hout en beton, tal van ongelijkheden en productietechnieken de architectuur meer dan ooit bezig houden. Met als inzet werk dat een positieve en dynamische ervaring voor de gebruikers biedt.
Lees ook
Hoe willen we samenleven
De biënnale van Venetië vormt van oudsher een goede graadmeter van de architectuur. Zo ook dit jaar. Debet hieraan is de prikkelende vraag van curator Hashim Sarkis: Hoe willen we samenleven? Sarkis oproep tot een nieuw sociaal contract kent parallellen met die van Pieter Omtzigt hier ten lande. De biënnale laat zien dat dit niet alleen een zaak voor bestuurders en activisten is, maar ook voor architecten.
Terug naar het Oude Westen
Opvallend onderdeel in de tentoonstelling West Side Stories van twee jaar geleden was het onderzoek naar binnenhoven in de Rotterdamse stadswijk Het Oude Westen door ArchitectuurMAKEN . Het was voor mij een reden nog eens een bezoek te brengen aan het huis dat dit bureau in 2016 bouwde. Door Corona kwam het daar pas deze zomer van.
Twijfels bij groeihonger
De groeihonger van de afgelopen jaren komt steeds meer onder vuur te liggen. Zo ook op de DDW van dit jaar. . Terugkerende thema’s zijn hergebruik, de samenstelling van human matter, de impact op mens, natuur en samenleving, circulaire methoden en nieuwe materialen.
Feest van de verbeelding
Venetië dreigt te bezwijken onder toerisme en hoogwater. Antropoloog en filmmaker Elia Romanelli toog in zijn wonderschone films Venezia Altrove (Venice Elsewhere) naar afgelegen plekken in Europa die naar Venetië vernoemd zijn. Het zijn plekken waar de bewoners een stil verlangen koesteren ooit de stad waar ze nooit zijn geweest, te bezoeken. Deze film is een feest van de verbeelding.