Nederlanders die met de trein naar Gent komen, kennen één van Cloquet’s werken: het Sint Pietersstation (1908-1912). Hij is ook de architect van het voormalig postkantoor op de Korenmarkt (1896-1910). Voorts realiseerde hij verschillende grote projecten voor de Gentse Universiteit. Tot deze behoort het onvolprezen Rommelaere complex dat bestaat uit drie delen en is opgetrokken aan de overzijde van het 19de eeuws ziekenhuis van de Bijloke. Zijn gebouwen voor het Botanisch Instituut uit 1903 werden gesloopt voor de bouw van het Ledeganck complex waarin nu het Gents Universiteit Museum (GUM) is gehuisvest.
Als zoon van een arts start hij zijn parcours in Féluy. Via Doornik komt hij tot ontplooiing in Gent. Hij studeert aan de Universiteit voor ingenieur, en als overtuigd katholiek heeft hij directe banden met de opleiding in Sint-Lucas. Zijn netwerk zal hem belangrijke opdrachten opleveren. Zijn schoonbroer was Joris Helleputte, architect, professor aan KULeuven en invloedrijk politicus. In 1903 bouwt Cloquet zijn eigen woning, “De kat en de Hond” aan het Citadelpark, een bijzondere constructie. Twee jaar later bouwt hij in de nabijheid een pand met een volledige betonskelet.
In het boek wordt uitvoerig ingegaan op zijn geschreven oeuvre. Van zijn “Traité d’Architecture” verschenen de eerste drie delen in 1898, gedeeld door deel vier en vijf in respectievelijk in 1900 en 1901. Als professor aan de Gentse Universiteit was dit zijn cursusmateriaal. Daarin besteedt hij grote aandacht aan nieuwe materialen en technieken die het bouwen ingrijpend veranderden. Cloquet publiceerde veel in tijdschriften en leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het debat betreffende architectuur en stedenbouw. Achterin het boek is een inventaris opgenomen van zijn publicaties, een indrukwekkende lijst. Zijn lessen en geschriften hadden bijvoorbeeld een grote impact op de jonge Bruggeling Huib Hoste die later één van de leidinggevende architecten werd binnen het modernisme in België.
Moderniseren van binnenstad
Cloquet had een duidelijke visie hoe om te gaan met het historische patrimonium en hoe te werk te gaan bij het “moderniseren” van de Gentse binnenstad, zonder brutale ingrepen te plegen. Hij had een grote waardering voor de liberale politicus Emile Braun die in 1895 burgemeester werd van Gent. Braun was een jeugdvriend en zij waren studiegenoten in de ingenieursopleiding in Gent. Tussen 1895 en 1913, en dit voor de wereldtentoonstelling, kreeg de Kuip van Gent een grote stedenbouwkundig gedaantewissel met veel restauratieprojecten en nieuwbouw. Het Sint-Baafsplein werd ontworpen met daaraan een nieuw Stadstheater, de Lakenhalle werd uitgebreid en Cloquet kreeg de opdracht voor een nieuw Post- en Telegrafiekantoor. In het boek wordt uitvoerig ingegaan op het debat rond deze ingrepen en op het eindresultaat.
Het sluitstuk is de schitterende Sint-Michielshelling (1904-1912), de brug met haar drie bogen. Het is geen vrijstaande brug, maar een stedelijk project waarbij aan één zijde bebouwing werd aangebracht, evenals drie trappen tussen brug en straatniveau. Het is een inbreng met grote scenische kracht. Vanop de brug heeft men een beter zicht op het Gravensteen en op de drie opeenvolgende historische torens, geflankeerd door twee van zijn creaties: het Postgebouw en het Sint Michielshuis. Vaak wordt echter vergeten dat deze constructie noodzakelijk was om het toenemende autoverkeer van Brussel naar de kust vlotter door Gent te loodsen. Tot dan was het wachten voor een draaibrug! Het is niet toevallig dat de eerste showroom van Ford in de jaren twintig werd gebouwd nabij de Sint-Michielsbrug.
Bouwkunst is veel meer dan vormgeving
Velen keken meewarig neer op dit werk. Historici belichtten vaak uitsluitend de stilistische aspecten. Alles wat rond 1900 werd opgetrokken en niet in het vakje Art Nouveau paste, werd aangezien als een tweederangs productie. Maar bouwkunst is veel meer dan vormgeving! Het samenbrengen van een diversiteit aan stijlelementen is veel te lang gezien als een zwakte terwijl wij vandaag waardering hebben voor de vakkennis van Cloquet. Jaren geleden toonde ik het postgebouw en de brug aan de befaamde Britse architect James Stirling. Hij was hij erg onder de indruk van de subtiele stedenbouwkundige inpassing. De juiste volumetrie is belangrijker dan één of ander stijlkenmerk.
Daarbij komt dat Cloquet als overtuigd katholiek veel projecten kon realiseren in een uitgesproken socialistische stad met vrijmetselaars loges. Dat heeft ongetwijfeld irritaties opgeleverd. Cloquet kreeg zijn opdrachten vanuit Brussel, zowel voor de toenmalige Rijksuniversiteit als voor het Sint-Pietersstation. Lang werd zijn werk afgedaan als neogotiek, als eclecticisme zonder meerwaarde. Gelukkig brengt dit boek een aantal correcties aan op dit vertekende beeld van een grote Gentse bouwmeester. Gelijktijdig verscheen een interessante wandelkaart om op ontdekking te gaan.
Patrick Goditiabois / Lieselotte Van de Capelle, Louis Cloquet (1849-1920) Architect tussen Monument en Stad, Uitgever GVSALM vzw (Gentse Vereniging voor Stad, Archeologie, Landschap, Monument)., ISBN 9789 46 4519 280, 204 pagina’s, 35 euro, wandelfolder 5 euro