De Ruimte van Riek is het nieuwe boek van Margreet Fogteloo en Riek Bakker. Het beschrijft het leven en werk van stedenbouwkundige Riek Bakker. In het boek wordt uitgebreid teruggekeken op de ervaringen die Riek Bakker in heel Nederland opdeed, van Rozendaal tot Enschede en van Middelburg tot Groningen. Meer persoonlijke ontboezemingen wisselen zich af met zakelijke beschouwingen over de door haar gemaakte projecten. Het heeft een uitzonderlijk rijk en mooi boek opgeleverd dat ik later zal bespreken.
Vanzelfsprekend vormt de Kop van Zuid in Rotterdam het vertrekpunt voor een beschouwing over Rieks leven en werk. Direct na haar aantreden in Rotterdam ontwikkelde Riek met haar dienst de visie om het centrum van de stad uit te breiden naar de overkant van de Nieuwe Maas. ‘Partner in Crime’ was de toenmalige burgermester Bram Peper die drieste plannen ontwikkelde om Rotterdam uit het sociale en economische slop te trekken.
Afgelopen zondag werd Ruimte voor Riek gepresenteerd bij boekhandel Donner in Rotterdam. Maria Heiden interviewde beide schrijvers. Waarom heeft Margreet de pen gevoerd en niet Riek, wilde Maria weten. Ook was het haar opgevallen dat Riek op een gezinsfoto tussen 7 broers de enige is die niet lacht. Maar het grootse deel van het gesprek ging over de manier waarop Riek zich staande wist te houden in de ambtelijke loopgraven en wat ze had geleerd van haar tijd in Rotterdam.
Riek Bakker toonde zich schatplichtig aan Rotterdam. Zonder die tien tropenjaren was haar stedenbouwkundige loopbaan met bureau BVR en daarna Riek Bakker Advies ongetwijfeld anders verlopen, wist ze. Het heeft haar gevormd, ten goede en ten kwade, zoals ook bleek uit verschillende vragen terzake van Maria Heiden. Zo lijkt ze altijd in de vechtstand te staan en is ze als een klus routine wordt en het momentum gepasseerd is, meestal weer snel vertrokken. Riek vertelde er met bewonderenswaardige openhartigheid over.
Ruimte voor Riek is allesbehalve een nostalgische terugblik op een rijke loopbaan. In het boek blikt Bakker ook vooruit, op de gebiedsontwikeling van geheel Nederland die in haar ogen begint bij de integrale visie op de ruimtelijke ordening, met een gerichte strategie en een op inhoud gestuurd proces. De ideeën die ze op dit vlak in het boek uiteenzet, verdienen mijns inziens in het huidige debat over Nederland alle aandacht.
Na het interview overhandigde Riek Bakker de eerste exemplaren aan Patrick van der Klooster die zijn eerste stage bij BVR deed en daarna zes jaar bij Riek op de achterbank zat, en aan dominee Ranfar Kouwijzer van de Pauluskerk in Rotterdam. Kouwijzer beschouwt Riek als een Copernicus die Rotterdam succesvol leerde niet de Coolsingel maar de rivier als het centrum van de stad te zien. Maar vroeg hij zich af: is het succes niet te veel een eigen leven gaan leiden?
In zijn dankwoord ging Kouwijzer verder in op de tweedeling die in Rotterdam steeds groter begint te worden. Voor veel mensen begint de stad onbetaalbaar te worden. Mensen aan de onderkant van de samenleving moeten het hebben van hun buren. Voor hun contacten zijn ze aangewezen op de buurt waarin ze wonen. Hoger opgeleiden zijn mobieler en integreren om deze reden sneller op de plekken waar ze komen te wonen.
Wordt het niet tijd voor een nieuwe visie op Rotterdam, vroeg Kouwijzer zich af, een visie waarbij we niet de hoogte maar de diepte ingaan? Riek vertelde in het interview met Heiden zich voorgenomen te hebben geen kritiek op haar opvolgers te leveren. Dat valt haar moeilijk. Eerder al waren haar kritiek op Feijenoord City en de Zalmhaventoren naar buiten gekomen. Met Kouwijzers bijbelse visioen voor een stad waarin ook de verdrukten een plaats krijgen, zal ze ongetwijfeld instemmen.
Het boek De ruimte van Riek, Bouwend aan Nederland van Riek Bakker en Margreet Fogteloo verscheen bij Boom uitgevers Amsterdam, ISBN 9789024436866, 232 blz, € 29,90