Manifest voor responsieve hoogbouw – The Muse in Rotterdam door Barcode Architects

Veel steden hebben de komende jaren een grote woningbouwopgave te doen. Hoogbouw is beslist een van de antwoorden daarop. Door de nieuwe stedelijke vraag en de eisen van klimaat en ongelijkheid, krijgt deze opgave een nieuwe wending. The Muse in Rotterdam is hiervan een goed voorbeeld.

Project:
The Muse

Ontwerper:
Barcode Architects

Locatie:
Rotterdam

Type:
Woningbouw

Beeld Christian van der Kooy

Initiatief door architect

Het initiatief voor de ontwikkeling van dit gebouw is in 2013 genomen door Barcode Architects. Toen beide oprichters vernamen dat een gemeentelijk gebouw aan de Wijnhaven door de verhuizing van ambtenaren naar De Rotterdam leeg zou komen te staan, maakten ze ongevraagd een ontwerp en stapten ze daarmee af op ontwikkelaar Wilma Wonen. Een jaar later kocht de ontwikkelaar de grond aan en kon worden begonnen met ontwikkeling.

Situatie van The Muse, gelegen tussen Wijnhaven en Wijnstraat

Witte vlek

Het Wijnhavengebied, ooit het centrum van Rotterdam, vormde lange tijd een witte vlek in de ontwikkeling van de stad. Tot in de jaren tachtig werd nauwelijks aandacht geschonken aan dit gebied. Hierin kwam verandering met het dynamische masterplan van KCAP uit 1996. Dit plan regelt op basis van de perceelgrootte, de verdere verdichting van het gebied in de vorm van hoogbouw. Aanvullende bebouwingsregels zorgen voor een evenwicht tussen nieuwbouw en bestaande bebouwing, uitzicht en bezonning.

Kwetsbare relatie

Tot de bekendste gebouwen die op basis hiervan zijn ontwikkeld, behoren de Red Apple en de Bright. Het zijn stuk voor stuk interessante woongebouwen. Echter voor de plint, van oudsher het probleem in de Rotterdamse stedenbouw, bleken ook op Wijnhaveneiland geen oplossingen voorhanden. Doordat de bestaande blokkenstructuur is gehandhaafd en de hoogbouw automatisch op een podium beland, is de relatie tot het maaiveld kwetsbaar.

Opgerekte plint

Om dit probleem voor The Muse te ondervangen, produceerde Barcode Architects een meer gearticuleerd antwoord op de context. Dat antwoord kent een aantal facetten. Om de woontoren een adres aan de Wijnhaven te geven, is eerst de plint over de volle breedte langs de kade opgerekt. Met de groene daktuin op de vijfde verdieping wordt vervolgens de relatie van het gebouw tot het maaiveld verder geïntensiveerd.

Beeld Christian van der Kooy

Gemeenschappelijke daktuin

Het ontwerp geeft ook een antwoord op de toren CasaNova die ten oosten van The Muse wordt gebouwd. Door het gebouw een knik te laten maken, is ruimte gecreëerd voor deze aanliggende woontoren. Beide torens worden straks met elkaar verbonden door middel van een daktuin op de volledige vijfde verdieping. Op en rond deze laag liggen ook de gemeenschappelijke voorzieningen, waaronder hotelkamers voor de gasten van bewoners, maar ook sportfaciliteiten, een gemeenschappelijke werkruimte en keuken. Het idee dat een toren bewoond wordt door een gezelschap of gemeenschap, is hier productief aangewend.

Gemeenschappelijke daktuin van The Muse (links) en CasaNova (rechts)

Waterval van balkons

Om de privacy van de woningen te garanderen, zijn de oost- en westgevel van The Muse meer gesloten en gelardeerd met kleine raamopeningen. Deze gevels zijn antraciet gekleurd en vormen een omlijsting voor de noord- en zuidgevel. De verspringende, helderwitte balkons lijken binnen deze omlijsting als een waterval omlaag te komen, een gevoel dat wordt versterkt door de knik in de gevel.

Sociaal netwerk

De balkons vormen met elkaar een sociaal netwerk, een grid van witte banden, dat sterk contrasteert met de grijze kaders. De balkons bieden een panoramisch uitzicht over de stad. Voor de ontwikkelaar vormden ze de belangrijkste troef om de hogere inkomensgroepen vanuit de omliggende gemeenten te verleiden hier te komen wonen. Tegelijkertijd verspringen de balkons op een zodanige manier ten opzichte van elkaar, dat je ook kennis kunt nemen van je buren en een praatje met ze kunt aanknopen.

Balkons vormen sociaal netwerk Beeld Studio Hans Wilschut

Nieuw type

Met de antwoorden die The Muse geeft op de bestaande stedelijke condities van cultuur, klimaat en landschap, creëert Barcode Architects een nieuw type woontoren. De eerste generatie woontorens bestond vaak uit recht opstaande, haast contextloze torens, met een homogeen programma en dito uiterlijk. Met het knikkende volume en de brede plint formuleert Barcode Architects voor de eerste maal in drie dimensies een boeiend antwoord op de complexiteit van de stedelijke context.

Terras op het zuiden Beeld Christian van der Kooy

Variatie

Ook op typologisch niveau volgt The Muse niet de gebaande paden. Tegenover de toenmalige gewoonte van standaard appartementen van 70 m2 en 2 slaapkamers, staat een grote variatie in woninggroottes en indelingen, aangevuld met het hierboven al besproken tweede maaiveld voor de bewoners, een huismeester en aan de straat gelegen commerciële ruimtes. De haalbaarheid van de laatste wordt onderbouwd door het gegeven dat The Muse een scharnierpunt vormt tussen twee toekomstige routes, de ene van de Markthal naar de rivier, de andere van de Witte de Withstraat naar de Oude Haven.

The Muse in Rotterdam, links de Markthal Beeld Studio Hans Wilschut

Twee polen

De naoorlogse stedenbouw van Rotterdam speelt zich tot op de dag van vandaag af tussen twee polen, aan de ene kant de fascinatie voor het opnieuw beginnen en de tabula rasa, aan de andere kant een wens tot kneuterigheid en contextualisme. Beide wisselen elkaar af en volgen elkaar op in de tijd, met alle nadelen van dien. In de eerste benadering wordt de rijkdom van de context gemist of uitgewist, terwijl in de tweede opvatting de geschiedenis soms begint te knellen als een korset.

Responsieve architectuur

De responsieve architectuur van Barcode Architects doorbreekt deze patstelling. Met de antwoorden die het bureau formuleert op de context, wordt deze noch veronachtzaamd noch gemusealiseerd, maar op een nieuw niveau gebracht. Het lijkt de doorbraak te vormen die nodig is om de plinten te activeren en het maaiveld tot leven te brengen.

The Muse in Rotterdam 

Opdrachtgever VOF WH69 Architect Barcode Architects Ontwerpteam  Dirk Peters, Caro van de Venne, Tim Brans, Hendrik Bloem, Wim Sjerps, Sara Picazo, Boris Kozlowski, Marko Koops, Robbert Peters, Egidijus Kasakaitis, Ilaria Ronchi, Ruggero Pedrini Bouwkundig adviseur IMD Adviseur installaties Mabutec Adviseur akoestiek ABT Adviseur brandveiligheid ABT Adviseur technologie ABT Ontwikkelaar VOF WH69 & Wilma Wonen Makelaar Ooms Makelaars Aannemer SBB Ontwikkelen & Bouwen Programma  Appartementen, daktuin, gym, hotelkamers, commerciële ruimte, huismeester, parkeervoorziening Omvang 20.000 m2 Voorlopig ontwerp 2012 Definitief ontwerp 2014 Start bouw 2017 Oplevering 2020

Plattegronden en doorsneden van The Muse

Begane grond
Tweede verdieping
Vijfde verdieping
Vijftiende verdieping
Doorsnede The Muse