Maquettes tot in het gat van de nacht – De zoektocht naar tijd op Object Rotterdam 2023

Op Object Rotterdam 2023 spat het plezier in het ontwerpen van de producten af. Ook de tijd die gemoeid is met het maken van deze producten krijgt alle aandacht. Lukt het om af te komen van onze obsessie met spullen en objecten?

Jiin Yoon

Met veel interesse kijkt de designwereld ieder jaar uit naar Object. Deze door Anne van der Zwaag georganiseerde beurs is in tien jaar tijd uitgegroeid tot een evenement dat nauwelijks te missen valt. Ook dit jaar wordt de beurs gehouden in het legendarische HAKA gebouw in Rotterdam. De beurs brengt de werelden van design en kunst samen en biedt naast gevestigde namen, ook jonge talenten een podium.

De beurs volgt de ontwikkelingen in de wereld van design op de voet. Je komt er meer te weten over de laatste samenwerkingen van ontwerpers met aanpalende gebieden. Je verneemt er van de laatste trends onder producten, vormen en materialen. Wellicht het belangrijkste, je doet dit in een atmosfeer die aangenaam en bijzonder is. Dit komt mede door de ruimte die wordt geboden aan experimenten van ontwerpers, naast producten van de gevestigde merken die er ook staan.

Wat valt me dit jaar op? Tijd begint een steeds grotere rol te spelen in het ontwerp. Ontwerpers werken met plezier aan producten, maar ook aan de tijd die gemoeid is met het maken van deze producten. Het zijn ruimtelijke vormen die ten grondslag liggen aan ons begrip van tijd. Zonder tussenkomst van ruimte valt over tijd tijd niet te spreken.

Niet weggeven maar doorgeven

Erfstukken worden van generatie op generatie doorgegeven. Volgens de jonge ontwerper Sebas Kops krijgen gebruikers in de loop der tijd een persoonlijke connectie met een meubel. Hij keert dit om door meubels te maken die direct aan het begin die persoonlijke waarde hebben. In de ornamentiek van de kast verbeeldt hij daartoe een uniek verhaal dat de relatie van de gebruiker met de kast versterkt. 

Het idee is dat de gebruiker een band met de kast krijgt en hem niet meer weggeeft (of -gooit), maar alleen nog maar doorgeeft. De persoonlijke ornamentiek wordt ontwikkeld in de computer, lijn voor lijn, waarbij een balans is gezocht tussen leesbaarheid en maakbaarheid. De lijnen worden met een lasercutter uitgesneden in het metaal. Het meubel zelf is een eenvoudige, functionele doos gemaakt van iepenhout.

Sebas Kops

Tijd voor toe-eigening

In een werkplaatsen kan een maker de diepte ingaan en onderzoek doen naar de duurzaamheid van materialen. Op straat in Amsterdam zag ontwerper Isabel Quiroga dat veel spullen worden weggegooid. Doordat ze in elkaar geplakt zitten, zijn ze niet te recyclen. De wens duurzaam te werken botst zo op het gegeven dat mensen zich steeds opnieuw voor het nieuwste interesseren. Als oplossing werkt zij in een richting waarin objecten worden gepersonaliseerd.

Om je een product toe te eigenen, is tijd nodig. Quiroga ontwerpt niet alleen het materiaal, maar ook de tijd die nodig is om een band op te bouwen met een object. Ze maakt objecten die je als gebruiker uit elkaar kunt halen en waarvoor je bovendien je eigen kleurcombinaties kunt kiezen. Door gebruikers te confronteren met de vraag welke structuur en kleurencombinatie ze het mooiste vinden, ontstaan bewustere keuzes. Gebruikers kiezen de objecten die bij hun passen.

Isabel Quiroga

Beeldende constructie

Het open moderne ontwerp verkeert op dit moment in zwaar weer. Floris Hovers presenteert op Object een fauteuil die te zien is als een hommage aan dit ontwerp dat in de vorige eeuw een bloeiperiode kende. Voor hem is het zoveel mogelijk laten verdampen een esthetisch ideaal, een ideaal dat hij deelt met ontwerpers en architecten als Jean Prouvé. Verder is het voor hem een zaak van verhouding en kleur. Bij de leerstellingen over kleur, zoals die in Bauhaus en bij De Stijl figureerden, wil hij wegblijven. Ontwerpen is volgens hem een kwestie van intuïtie.

Je moet kunnen zien hoe de stoel is gemaakt, aldus Hovers. In zijn stoelen zijn touwen aangebracht die verwijzen naar de boomzagerijen uit vervlogen tijden. Door dit touw op te draaien, wordt de boomzaag strak gezet. Op een zelfde manier trekt een touw beide zijschotten van de stoel naar elkaar, zodat geen lijm of schroeven hoeven te worden gebruikt. Drijfveer is om te laten zien hoe de constructie bij elkaar wordt gehouden. Bijkomend voordeel van deze beeldende constructie is dat de stoel daarmee ook demontabel is.

Floris Hovers

Kromming en krassen

De machine is een verlengde van bewegingen die de hand maakt. Jiin Yoon maakte jarenlang potloodtekeningen en bewerkt met deze techniek nu vlakken van metaal. Door de hoek en de druk van de plasmasnijder op het metaal te variëren, creëert ze abstracte patronen met krassen. Door snellere of tragere bewegingen te maken, ontstaan geheel verschillende effecten. Door de hitte gaan de metalen vlakken ook bol staan. Op zijn beurt leidt dat weer tot variaties in dikte en kleuring van de krassen. 

In dit werk is de bewerking belangrijker dan het object zelf. Jiin Yoon maakt nu een begin met het vervaardigen van meubels, of zoals ze zelf noemt, interieur stukken. In dat geval maakt ze een volmaakte doos die ze vervolgens bewerkt met behulp van haar techniek. Dit leidt tot vervormingen van het vlak, aangestuurd door de krassen die in de vlakken zijn gemaakt. Het leidt tot opmerkelijke ruimtelijke effecten.

Jiin Yoon

Brute meubels

De omzetting van patronen in het platte vlak tot ruimtelijke objecten is bij meer ontwerpers een thema. Lisanne Meester doet onderzoek naar herhalingen en patronen binnen objecten. Ze trekt patronen in het platte vlak uit elkaar, om ze vervolgens in de derde dimensie weer op te bouwen. Daarnaast zoekt ze het contrast op tussen lichte en zware materialen. Ze maakt daarbij gebruik van wat je gedurende het proces niet kunt controleren.

Haar objecten verraden een buitengewone interesse in brutalistische architectuur. Dat zie je het beste terug in de meubelserie Junction. De aluminium staanders van deze boekenkasten contrasteren sterk met de liggers van beton. Het is een verwerking van de bushokjes die ze ooit in de vroegere Sovjet Unie zag. Inspiratie voor Junction ligt echter ook in de bouwmaterialen van de bouwmarkt waar ze verschillende jaren werkte.

Lisanne Meester

Zoektocht naar tijd

In de ontwerpwereld worden lange dagen gedraaid, een ongezonde situatie die vraagt om een verdere professionalisering van het design. Bruno Vermeersch is ervan overtuigd, dat een voorwaarde hiervoor een betere balans tussen werk en vrije tijd is. Zijn ideaal is een werkweek van 24 uur, die schril afsteekt tegen de werkweken die moeiteloos 60 uur aantikken. Op Object bekent Bruno in een video dat hij zelf ook dit soort weken draait en het hem niet lukt ze terug te brengen. 

Volgens Vermeersch gaat dat terug naar zijn jeugd. Toen hij negen was, had hij al geen tijd om met zijn vriendjes te spelen. Dit mechanisme is zich zijn werkende leven blijven herhalen: maquettes maken tot in het gat van de nacht, mortel van duizenden bakstenen kloppen, drempels van opdrachtgevers platlopen. Op Object heeft hij een handgeschreven brief tegen de muur gespijkerd, die de bezoekers een spiegel voorhoudt. Het streven naar vrije tijd is ingeruild voor spullen en objecten. Om tijd terug te winnen, zul je daar afstand van moeten doen, houdt hij de bezoekers voor. 

Bruno Vermeersch, onderzoek naar overwerk, 2022-2023

Nieuwe definitie ontwerp

Dat terugwinnen van vrije tijd lijkt een onmogelijke opgave, even onmogelijk als het aanbrengen van “voids ” in de stedelijke ruimte. Het valt ook uit te leggen als een kritiek op een economische wereld die steeds maar weer afkoerst op het nieuwe. Toch zie je op Object flarden en contouren van wat kan uitgroeien tot een nieuwe definitie van ontwerp.