Meerpaal aan Belgische kust – Casino Silt in Middelkerke door DELVA en ZJA

Honderd jaar na de tweede Casino-Kursaal is SILT geopend, het vierde casino op de zeedijk van Middelkerke. Deze vierde editie is meer dan een gebouw: het ligt op het landschap en is geïntegreerd in een project van dijkversterking. Het meest zichtbare deel is het hotel in de vorm van een meerpaal. Marc Dubois ging kijken en is enthousiast.

In het hart van een nieuw duinlandschap ligt een hoteltoren, als een nieuw baken aan zee. SILT biedt tevens onderdak aan een casino, een restaurant, een multifunctionele evenementenruimte en een ondergrondse parkeergarage. Beeld Marc Dubois

Auteur Marc Dubois – Het eerste casinogebouw in Middelkerke uit 1891 was een houten constructie. Reeds vóór 1914 werd de zeedijk uitgebouwd voor toekomstige nieuwbouw. Het tweede casino werd net voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ingehuldigd. Het door Georges Hobé ontworpen gebouw werd in 1945 gesloopt en vervangen door een Casino in Normandische Stijl.

Tweede casino kursaal in Middelkerke, ontwerp Géorges Hobé (in samenwerking met Albert van Huffel), postkaart collectie Marc Dubois
Derde casino kursaal in Middelkerke, ontwerp Auguste Vereecke, postkaart collectie Marc Dubois

Het verhaal van nummer vier begon in 2016 toen het voormalig bestuur een wedstrijd uitschreef en koos voor het ontwerp van BURO II & ARCHI+I samen met de groep Willemen & Napoleon Games (1). Het was een grote boogvorm, volledig in glas met onderaan een open evenementenplein. Er werden veel vragen gesteld rond de materiaalkeuze en naar de leefbaarheid van een dergelijk gebouw op deze winderige locatie. 

Prijsvraagontwerp BURO II & ARCHI+I, in samenwerking met groep Willemen & Napoleon Games

Het verloop van de wedstrijd met grote juridische procedurefouten liep fout. Ondertussen werd het derde Casino uit 1954 afgebroken. Het in zee uitspringende deel kwam zonder constructie desolaat over. Om deze plek te activeren werd tijdens twee zomer een groot rad geplaatst. Bij mooi weer had je van daarop een prachtig uitzicht op de kustlijn en de weidse polders achter de kust. 

Nieuw duinlandschap

Een van Dedeckers verkiezingsbeloften was om een nieuwe wedstrijd te organiseren waaraan vier groepen deelnamen. De gunningsprocedure resulteerde in de keuze van het project Bureau Bouwgroep Nautilus. Het project werd aangekondigd: “Middelkerke krijgt iconisch Casinogebouw en fraai stuk duinlandschap terug”. Tegenwoordig moet elk project van omvang ‘iconisch’ zijn: he moet opvallen en zich onderscheiden van anderen.  Het bureau voor landschapsarchitectuur DELVA maakte bovenop het gebouw een “duinlandschap” en combineerde dat met wandelpaden. 

Dit voorstel is in veel opzichten beter dan de eerste versie en combineert het gebouw met een dijkverzwaring die bestand moet zijn tegen een storm die eens in de 1000 jaar kan optreden. Of de rest van de dijk voldoende weerstand kan bieden en in hoeverre de nieuwe parking onder de bestaande zeedijk droog zal blijven is maar de vraag. Het zicht vanaf het Epernayplein, in feite de locatie waar het eerste Casino stond, legt de nadruk op de cirkelvormige bovenbouw van het viersterren hotel.  

Casino SILT in Middelkerke, ontwerp DELVA en ZJA Beeld Marc Dubois

Waar ZJA de mosterd haalde: in Zeebrugge en Knokke

Het idee van het Nederlands bureau ZJA uit Amsterdam voor een rond gebouw in Middelkerke is zeker niet grensverleggend. In 1985 werden de werken voor de bouw van een diepzeehaven in Zeebrugge afgesloten. Om het einde van de havenuitbreiding te vieren had de MBZ, het Brugs Havenbedrijf, het idee een herdenkingsmonument op te richten. 

In 1989 koos het bedrijf voor een andere piste. Het schreef een ideeënwedstrijd uit voor een “Sea Trade Center”, een complex te bouwen op het uiteinde van de nieuwe pier. Het waren voortreffelijke voorstellen, maar het project van OMA / Rem Koolhaas sprak het meest tot de verbeelding (2). Koolhaas noemde het een “omgekeerde toren van Babel”, maar je kunt er evengoed een mega meerpaal in herkennen. Het is één van OMA’s meest uitzonderlijke projecten. Het verwierf een centrale plaats in zijn oeuvre en is vele malen gepubliceerd.

Ontwerp Sea Trade Center, 1989, ontwerp OMA-Rem Koolhaas

In 2005 organiseerde Stad Knokke een prijsvraag voor een nieuw Casino. Uit de vier inzendingen koos de gemeente het project van de Amerikaanse architect Steven Holl in samenwerking met BURO II +I uit. De drie andere voorstellen kwamen van Jakob + Mac Farlane, Zaha Hadid Architect en Neutelings-Riedijk Architecten. Uiteindelijk werd niets gebouwd! Willem-Jan Neutelings werkte bij Rem Koolhaas (OMA) in de periode dat het ontwerp voor Zeebrugge vorm kreeg. Dat het Nederlands bureau Neutelings-Riedijk ook voor een bijna rond gebouw opteerde in Knokke is misschien niet toevallig. 

Bolder of meerpaal

Een rond gebouw, een exterieur zonder voor-, zij- of achtergevels, resulteert per definitie in een sterk beeld. Het levert geen discussie op welke kant een dominerende compositie bezit. Een rond gebouw bezit een grote autonomie en staat op zichzelf. Dit was één van de grote merites van Koolhaas’ voorstel voor Zeebrugge. 

Casino SILT in Middelkerke, zicht vanaf de zeedijk, ontwerp DELVA en ZJA Beeld Marc Dubois

Dedecker spreekt van een bolder, wat in feite een meerpaal is. De keuze van ZJA valt zeker te verdedigen. De site dwingt bijna tot een dergelijke ontwerpkeuze en de “meerpaal” zal vanaf een afstand zeker een visuele baken zijn, wat niet het geval is voor het ontwerp uit 2016. Wie in het verleden via de kunstbaan van Oostende kwam, kon van veraf al het grote rode dak van het Casino uit de jaren vijftig zien. Een dergelijke visuele accentuering is ook aanwezig in het ontwerp van ZJA.

Casino SILT in Middelkerke, interieur, ontwerp DELVA en ZJA Beeld Marc Dubois

De ruimte voor de casino-uitbating is gelegen op de begane grond en de verdieping daaronder. In het ronde volume daarboven is strandhotel SILT ondergebracht. Voor de gevel koos ZJA voor een hardhouten structuur om het monolithisch karakter van het volume te versterken. 

Tijdens de opening beloofde burgemeester Jean Marie Dedecker dat de gehele operatie de inwoners van Middelkerke geen cent zal kosten. Misschien enkel de kosten van het juridisch dossier wegens het eenzijdig annuleren van de eerste wedstrijd, dit is nog altijd niet duidelijk. 

Noten

1.In 2016 had men de keuze tussen een voorstel van BURO II & ARCHI+I en een voorstel van Jaspers, Eyers & Partners

2. Ferdinand Traen, Geert Bekaert, Sea Trade Center Zeebrugge, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 1990

Silt in Middelkerke

Opdrachtgever Gemeente Middelkerke Ontwerp Bouwteam Nautilus, bestaande uit DELVA (landschapsarchitect) en ZJA (architect), in samenwerking met OZ en Bureau Bouwtechniek Ontwikkelaar Debuild Adviseurs COBE, VK Engineering, Beersnielsen, Witteveen+Bos, Plantec, MINT en Sertius Aannemer TM Furnibo-Democo Start bouw Februari 2022 Oplevering Maart 2024