Auteur Marc Dubois – De Benedictijn en architect Dom Hans van der Laan (1904-1991) bouwde in 1961 zijn meesterwerk, de abdij Abdij Sint-Benedictusberg nabij Vaals. Dit is een uitbreiding van een groot complex dat was ontworpen door Dominikus Böhm. Wat veel Nederlanders niet weten is dat Van der Laan ook een klooster bouwde in Vlaanderen, in de bosrijke gemeente Waasmunster, gelegen tussen Antwerpen en Gent. Samen met zijn broer Nico van der Laan maakte hij in 1972-1973 het ontwerp. In 1975 volgde de inhuldiging. Van der Laan ontwierp ook het meubilair en de liturgische voorwerpen.
Gastvrijheid als thema
Er zijn wel verschillen tussen beide kloosters. In Vaals gaat het om een Benedictijnen klooster voor monniken, terwijl hij in Waasmunster een klooster ontwierp voor 12 zusters met daarbij een logement voor 25 gasten. Het thema van gastvrijheid is het sleutelbegrip voor deze plek in het bos. Deze bijzondere vraag had impact op de basisconfiguratie van het klooster, maar niet op de architectonische taal die Van der Laan ontwikkelde, noch op zijn verhoudingssysteem dat hij nauwgezet toepaste. Roosenberg bestaat uit vier vleugels rondom een groot binnenhof, een ongelijke vierhoek. Terwijl in Vaals de gebedsruimte een forse rechthoek is om het grote aantal monniken te kunnen plaatsen, is in Waasmunster gekozen voor een vierkant met een achthoekige bovenbouw waardoor een meer intiem karakter is ontstaan.
Het oeuvre van Dom Van der Laan kreeg na zijn overlijden in 1991 een groter wordende internationale waardering. In 2000 werd zijn werk gepresenteerd in de Basilica van Palladio in Vicenza. In 2017 organiseerde deSingel in Antwerpen een tentoonstelling. Het aantal publicaties over Dom Van der Laan is indrukwekkend. Vooral door het studiewerk van Caroline Voet kreeg Waasmunster een grote bekendheid in het buitenland.
Wegen naar herbesteming
Het klooster is in 2009 op de monumentenlijst geplaatst. In 2016 verlieten de Mariazusters van Franciscus hun klooster. Dit gebeuren is door Ingel Vaikla in een schitterende filmdocumentaire vastgelegd. Ook de Duitse fotografe Friederike von Rauch maakte tijdens haar verblijf een reeks fraaie opnames. In de afgelopen jaren zijn verschillende pistes bewandeld om te komen tot een herbestemming. De meeste voorstellen waren echter te ingrijpend en zouden te grote gevolgen hebben voor dit monument.
Uiteindelijk krijgt erfgoedstichting Herita het gebouw voor vijftig jaar in erfpacht. De baseline van deze organisatie is ‘Samen zorgen voor historische plekken’. Ze heeft als ambitie een Vlaamse ‘National Trust’ te worden en het erfgoed een grotere maatschappelijke uitstraling te geven. Herita organiseert de jaarlijkse Open Monumentendag in Vlaanderen. Daarnaast heeft zij verschillende panden in beheer, zoals het Koninklijk Paleis op de Meir in Antwerpen en Fort Napoleon in Oostende. Ook de kastelen van Laarne, Horst en Beauvoorde zitten in de portfolio Herita.
Spiritualiteit als deel van architectuur
Ze wil dit uitbreiden met 20ste eeuwse architectuur. Gelijktijdig wil ze de nodige renovatiewerken uitvoeren en de voormalige rectorswoning inrichten tot conciërgewoning. Herita zal een site-coördinator aanstellen om Roosenberg op correcte wijze toegankelijk te maken voor bezoekers en om culturele- en bezinningsactiviteiten te organiseren.
De enige nieuwbouw van Dom Hans Van der Laan in België wordt vaak omschreven als een “tijdloze moderne bouwstijl”. Het klooster ligt op 500 meter van de autosnelweg E17, de vroegere E3, de verbinding tussen noord en zuid Europa. Juist vijftig jaar geleden werd deze in gebruik genomen. Een stop langs deze Europese as is aan te raden, ofschoon het wel iets anders is dan even tanken en een vlugge hap. Hier vind je een halte om je te bezinnen en te ontdekken dat spiritualiteit deel is van deze architectuur. Een bezoek laat grote indruk na.
Informatie
Nadere informatie via www.herita.be en www.abdij-roosenberg.be. Rondleidingen zijn te boeken op abdijroosenberg@herita.be