Met een overvloed aan media, van TikTok tot Insta en www, zou je verwachten dat de architectuurlezing op sterven na dood is. Niets is minder waar. Ze biedt de gelegenheid bij uitstek om het te hebben over die architectonische kwaliteit die je kunt terugvinden in architectonische elementen en die in de beste gevallen zeldzame ervaringen oplevert. Dit zijn wat mij betreft de vijf beste van 2023.

Van Eesteren lezing (9-2-2023, Van Eesteren Paviljoen, Amsterdam)

In zijn Van Eesteren lezing formuleerde architect Rudy Uytenhaak scherpe kritiek op de verdichting van Nieuw West in Amsterdam en de Excel architectuur die het oplevert. In een meanderend vertoog agendeerde Uytenhaak de verhouding tussen binnenruimte en buitenruimte. Waar het bij stedelijke verdichting op aankomt, is de juiste balans te bereiken tussen woningen, stedelijke weefsel en ligging.

Over de nieuwe architect (4-7-2023, TU Delft)

De figuur van de ‘nieuwe architect’ houdt architect Thijs Asselbergs al lange tijd bezig en was vanzelfsprekend ook het onderwerp van de lezing die hij gaf bij zijn afscheid als hoogleraar van de TUD. Om de groeiende kloof tussen architectuur en samenleving te adresseren, zouden jonge architecten in gesprek moeten gaan met vroegere generaties. Architecten moeten volgens Asselbergs namelijk niet alleen posities innemen, maar dienen ook lenig te zijn en op zoek te gaan nieuwe coalities.

Van stoel tot stad lezing (25-5-2023, Rietveldpaviljoen, Amersfoort )

Het verhaal van stoel tot stad dat architect Jacob Bakema hield in de gelijknamige, legendarische televisiecursus uit de vorige eeuw, is thans relevanter dan ooit. De eerste Van stoel tot stad lezing, een initiatief van het Amersfoortse FASadE, werd gegeven door architect Marjolein van Eig. In een boeiende lezing adresseerde zij haar grote liefde voor ruimte, duurzame materialen, geluiden en (vooral) details. En de gelijktijdigheid van grote en kleine schaal.

Vitruviuslezing (18-12-2023, CabFab Binckhorst, Den Haag)

Hoewel we bang lijken te zijn geworden voor grote gebaren, doen we deze misschien juist op de meest kleine schaal, aldus landschapsarchitect Petra Blaisse in de eerste Vitruviuslezing. Blaisse pleitte ervoor om de natuur de stad in te halen en dit dan toch vooral te doen op volle grond. En niet met een boom op een balkon. Natuur is bovendien niet alleen om van te genieten, maar kan tal van andere vitale, publieke functies vervullen. Ze is het grootste cadeau dat je stedelingen kunt geven en alleen al om deze reden zou je haar niet moeten uitbesteden aan ontwikkelaars.

Design by thinking of (25-1, 10-5, 20-9 en 7-11-2023, Tolhuistuin, Amsterdam)

De vier lezingen die jaarlijks in deze reeks worden door gegeven, bieden architecten ruimte voor een broodnodige reflectie op architectuur en de gebruikswaarde ervan, los van overwegingen die de marktwaarde bepalen. Voor deze reeks worden Europese architecten uitgenodigd met interessante oeuvres. De opzet is simpel: een architect formuleert een credo en bespreekt vervolgens zijn of haar projecten. De resultaten zijn (vaak) betoverend. Het is alleen wel zaak de lezingen bij te wonen, ze zijn daarna nergens meer terug te vinden.

Bovenstaand lijstje is gepubliceerd in Jaarboek Architectuur in Nederland 2023-2024, onder redactie van Uri Gilad, Stephan Petermann en Annuska Pronkhorst, NAI-010 Uitgevers, Rotterdam 2024, p 66-67