Marc Dubois – Vorig jaar werd de zogenoemde “Siza Wing” van museum Serralves in Porto ingehuldigd. Deze nieuwe vleugel, gelegen in het park van Serralves, kent drie verdiepingen en voegt bijna vijftig procent meer tentoonstellingsruimte aan het museum toe.

Dankzij deze uitbreiding is het mogelijk om werken uit de vaste collectie te tonen en om te starten met architectuurtentoonstellingen. De eerste daarvan was een grote overzichtsexpositie over het oeuvre van de Portugese architect Álvaro Siza. Na de expositie verscheen een lijvig boek met foto’s van de presentatie en met vaak weinig gekende documenten uit het Siza archief. Op dit moment wordt in de Siza Wing een kleine presentatie van designobjecten van Siza gegeven. Deze variëren van meubels tot het officiële portoglas. Deze tentoonstelling loopt tot 27 april en is samengesteld door Antónió Choupina. 

Transformerende kracht van architectuur

Daarnaast zijn in het museum twee projecten te zien, die verschillende kanten van het Japanse bureau SANAA/Sejima +Nishizawa belichten. In 2008 won dit bureau de wedstrijd die Serralves had uitgeschreven voor een groot depot in een voormalige fabriek in Matosinhos. Uiteindelijk werd het project ingetrokken en verdween het in de archiefdozen. 

SANAA is het internationale samenwerkingsverband tussen Kazuyo Sejima (1956) en Ryue Nishizawa (1966) die daarnaast een eigen bureau aanhouden voor opdrachten in Japan. Bekende projecten van SANAA zijn het Museum voor Hedendaagse Kunst in Kanazawa (2004), het Nieuwe Museum in New York City (2007), het Rolex Leercentrum in Lausanne (2010) en het Louvre Museum in Lens (2012). Ook realiseerden ze een bouwwerk in ons land: theater De Kunstlinie van Almere (2007). Dit werk mist echter de verfijning die hun werk in de regel karakteriseert, een gevolg van het feit dat het duo niet betrokken was bij de uitwerking het ontwerp.

Het internationaal vermaarde bureau is onderscheiden met verschillende prijzen, waaronder in 2010 de Pritzkerprijs. Begin dit jaar werd aan SANAA de 2025 RIBA Royal Gold Medal toegekend. “Hun werk toont al decennialang een opmerkelijke helderheid en consistentie”, aldus de jury, “en is een blijvend bewijs van de transformerende kracht van architectuur: het geeft aanleiding tot vreugde, creëert een gevoel van verbondenheid en verbindt ons met de omgeving waarin we leven.”

Gastvrij en levend landschap 

De partnerschap tussen Sejima en Nishizawa bestaat dertig jaar. De expositie in Museum Serralves brengt twee bijzonder uiteenlopende opdrachten samen. Bij beide projecten vindt steeds een sterke interactie plaats met de personen die de gebouwen en de omgeving ervan gaan bewonen of gebruiken. 

Het Inujima-project situeert zich op een eiland waar aan het begin van de twintigste eeuw ongeveer 4.000 mensen werkzaam waren in de steengroeven. Met de sluiting ervan begon een ontvolking en anno 2025 wonen er nog slechts dertig families. De uitdaging is hoe om te gaan met een landschap van het postindustriële Japan. Samen met curator Yuko Hasegawa en de Fukutake Foundation kozen de architecten voor een engagement op lange termijn, een strategie om de aantrekkingskracht van het eiland te verhogen. Daarbij worden ook kunst en culturele activiteiten ingezet om tot een duurzaam gemeenschapsecosysteem te komen. Met video’s en kleine schaalmodellen toont men de stand van zaken, een traag proces om tot een gastvrij en levend landschap te komen. 

Collectie van opties

Het Imabari-project is een kantoorgebouw in opdracht van de Imabari Shipbuilding Corporation. Het is gesitueerd op hun scheepswerf nabij Inujima Island. In 2022 won SANAA de prijsvraag die voor dit project was uitgeschreven. Dit jaar is met de bouw begonnen. Een belangrijk gegeven is het samenbrengen onder één dak van twee afzonderlijke bedrijven, die in bepaalde fasen nauw met elkaar samenwerken. Het concept van een open werkomgeving zorgt in het hele gebouw voor nauwere relaties tussen de werknemers. De tentoonstelling toont het ontwerpproces dat twee jaar duurde, aan de hand van tientallen kleine studiemodellen. Wat wordt omschreven als een “collectie van opties”, is een zoektocht om rekening te houden met de wensen van opdrachtgever en personeel. 

Wat opvalt is dat in de beginfase het project vloeiende contouren heeft en dat geleidelijk een basisstructuur van kolommen meer en meer de definitieve configuratie gaat bepalen. Op basis van een rasterpatroon van gelijkzijdige driehoeken is een open grondplan uitgewerkt op drie bouwlagen. Met de presentatie van de vele studiemaquettes wil SANAA benadrukken dat het ontwerpen een intens proces vormt. Deze fragiele studieobjecten zijn erg laag gepresenteerd waardoor het effect ontstaat van een landschap en een esthetische aanwezigheid in de ruimte van de Siza-vleugel. De grote maquette toont de definitieve versie, waarbij zoals steeds, voor een uiterst lichte constructie wordt geopteerd. 

​​SANAA: Sejima + Nishizawa

De expositie SANAA: Sejima + Nishizawa vindt plaats in Museum Serralves in Porto en loopt daar tot 27 april 2025. Het is de tweede expositie in de Álvaro Siza vleugel die in 2023 werd geopend. Daarna maakt deze tentoonstelling dit voorjaar deel uit van Triënnale van Milaan. 

Serralves werkt verder aan een programma met exposities van werk van Alvar Aalto, Luis Barragán en Frank Gehry.