Auteur Marc Dubois – Gelegen aan de brede Anspachlaan, de centrale boulevard van Brussel, is de Beurs/la Bourse een beeldbepalende verschijning. Het neoklassieke gebouw uit 1873 van architect Léon Suys bezit aan de voorzijde een monumentale trappartij. Reeds geruime tijd waren er geen beursactiviteiten meer en stond het gebouw leeg. Op 7 september j.l. opende de Belgian Beer World zijn deuren in het gerenoveerde gebouw. Het is meer dan een paleis voor het Belgisch bier geworden. Het concept van Robbrecht en Daem Architecten geeft het gebouw terug aan de stad.      

Toen het idee werd gelanceerd stak een storm van verontwaardiging op. Brussel zou kiezen voor een platte commerciële invulling, was de kritiek. Het voorstel kwam van Sven Gatz die op zeker moment de politiek had verlaten en een job kreeg om het Belgisch bier te promoten. Het resultaat van zijn grote inzet is de erkenning van Belgisch bier als Werelderfgoed. 

Meer dan bier

In een uitvoerig artikel in De Standaard (8 september 2023) vat Geert Sels het project goed samen: ‘De Brusselse Beurs biedt zoveel meer dan bier’. Het is een belevingsmuseum over de geschiedenis van het Belgische bier, dat op de lijst van immaterieel erfgoed van de Unesco staat. Op twee verdiepingen worden op een speelse wijze diverse aspecten van de biercultuur belicht. Het is geen promotie van grote biermerken, ook kleinere brouwerijen krijgen hun plaats in een breder verhaal. 

De opzet is om het gebouw terug te geven aan de stad, aan zowel de bewoners als de toeristen die het stadscentrum bezoeken. Het toegankelijk maken van een monumentaal bouwwerk en het aanbrengen van de benodigde infrastructuur vormen een vaak voorkomend probleem. De brede trap aan de voorgevel is niet meer geschikt om een grote hoeveelheid mensen te ontvangen. Een andere oplossing, liefst op straatniveau, moet zorgen dat de toegankelijkheid voor iedereen verbeterd wordt. 

Teruggegeven aan de stad

De oplossing die Robbrecht en Daem architecten bedachten is inventief, ruim bemeten en architectonisch verrassend. De ervaring van de trappen speelt een belangrijke rol. De inkom en de binnentrap zijn zo aangebracht dat nauwelijks signalisatie nodig is. De opening in de sokkel ligt op de hoek aan de oostzijde en is zeer goed zichtbaar op de aslijn vanaf de Grote Markt, de route die de meeste toeristen nemen. 

Onmiddellijk bij binnenkomst ziet de bezoeker links de liften en de ruim bemeten trap naar de eerste verdieping. In deze hoge inkomruimte zie je ook de trap die van verdieping één naar twee gaat, de trap naar het belevingscentrum. Tijdens de openingsuren zijn de sokkel en de eerste verdieping vrij toegankelijk voor het publiek. Er zijn ook twee laterale toegangen gemaakt in de sokkel. Je kunt dwars door het gebouw wandelen tussen de Falstaff en de Cirio, de twee oude cafés met faam rond het Beursgebouw. In de sokkel zijn ook sanitair, lockers en vergaderruimtes te vinden. 

Ruimte van beleveniscentrum

De beleving van de publiek toegankelijke eerste verdieping is adembenemend. Het grondplan bezit een kruisvorm, zoals in een kerk met een langwerpig schip en een transept. De plek waar beide ruimtes samenkomen wordt visueel versterkt door de hoge kolommen. Twee hoge ramen van het transept laten veel daglicht binnenvallen. De lichtkoepels in het dak zijn hersteld waardoor een overvloed aan daglicht binnendringt. De oorspronkelijke houten vloer is vervangen door een granitovloer met een kunstintegratie door Valérie Mannaerts. Op deze verdieping bevinden zich voorts een restaurant en een bescheiden ruimte voor een bak koffie. 

Wie bovenkomt op de eerste verdieping kan direct rechts afslaan, een kaartje kopen en naar de tweede verdieping gaan waar het verhaal van de Belgische bieren stap voor stap wordt ontwikkeld, van cultuurhistorische tot technische aspecten die leiden tot een grote diversiteit in biersoorten en smaken. Het parcours bevat zeven thematische ruimtes waarbij de bezoeker wordt uitgenodigd om te participeren en de diverse aspecten van het bier maken te ontdekken. Veel interactieve tools worden ingezet om kennis van het bier over te brengen. Voor beide verdiepingen heb je veel tijd nodig om alles tot je te kunnen nemen.

Skybar als hoogtepunt

Het hoogtepunt van je bezoek is de skybar op het dak waar je bieren kunt proeven, met maar liefst 49 bieren van het vat. Je kunt er genieten van een uitzonderlijk uitzicht op de stadskern van Brussel. De elegante dakconstructie is een glazen volume met daarboven een structuur gestileerd in een rastervorm als zonwering. Met twee grote schuifwanden kan in de zomer het interieur een geheel vormen met het ruimte terras. 

Ook op straatniveau valt iets te ontdekken. In de jaren tachtig werden aan de zijgevel van de Beurs, aan de kant van kant café Cirio, archeologische resten gevonden van een oud klooster. Om deze vondsten te tonen werd een betonnen constructie aangebracht, een verschrikkelijke ingreep. Deze bovenbouw is gesloopt en vervangen door elegante cirkelvormige korven van gele messing. De archeologische restanten kun je nu ook bewonderen vanuit het interieur van de sokkel.  

Vergelijking Brussel Antwerpen

Interessant is de vergelijking met de manier waarop in andere 19de eeuwse panden nieuwe toegangen tot de sokkel zijn aangebracht. In Den Haag bracht architect Hans van Heeswijk in het voorplein van het Mauritshuis een trap en een volledig beglaasde lift aan die toegang geven tot de kelderverdieping van het gebouw. 

Bij de renovatie van het KMSKA (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten) in Antwerpen stelde zich dezelfde problematiek. De monumentale trappen waren niet geschikt en Kaan architecten koos eveneens voor een opening in de sokkel. Om de plaats van de nieuwe inkom aan te duiden is gebruik gemaakt van een “partytent” om de nieuwe publieke toegang zichtbaar te maken. In Antwerpen wordt gesproken van een ‘kattendeurtje, een inkom die veel te klein is in verhouding tot het gebouw en het aantal bezoekers die ze naar de eerste verdieping moet leiden. 

De routing en positionering van de trap in het KMSKA hebben dan ook niet de kwaliteiten die door Robbrecht en Daem Architecten in Brussel zijn uitgewerkt. 

Administratieve vertraging

De aanvraag van een bouwvergunning in Brussel is meer dan een lijdensweg. Zeker wanneer het om aanpassingen gaat bij een beschermd monument. Dat je zorgvuldig moet omgaan met het patrimonium is evident, maar er zijn grenzen aan de lamlendigheid van een administratie. Wie nu het gebouw bezoekt kan niet begrijpen waarom de Dienst Patrimonium gedurende geruime tijd haar veto stelde tegen het maken van een opening in de sokkel. Dit leverde forse vertraging op met als gevolg dat de bouwprijs zeer gevoelig is gestegen. 

Vervolgens kun je lezen dat architecten geen benul hebben van prijzen! Wanneer zal men de meerprijs aanrekenen aan de administratie en niet aan de belastingbetaler? In 2013 bedroeg het budget 25 miljoen, het uiteindelijk kostenplaatje is rond de 90 miljoen. Brussel kreeg 10,8 miljoen euro van de Europese Unie in het kader van haar relanceplan. Dit bedrag was bestemd om het project energiezuiniger te maken wat zeker geen evidente aangelegenheid is bij een dergelijk volumineus gebouw. 

Bordeaux heeft  een ‘Cité du Vin’ in een opzichtig gebouw. Brussel koos niet voor spectaculaire eyecatcher die vrij vlot gedateerd is en gaat vervelen. De verbouwing van De Beurs is een mooi voorbeeld hoe op een intelligente wijze een stuk erfgoed een tweede leven kreeg. 

Beurs Brussel

Opdrachtgever Stad Brussels Architecten Robbrecht en Daem architecten, Bureau d’Etudes en Architectures Urbaines, Popoff architectes Team Paul Robbrecht, Hilde Daem, Johannes Robbrecht, Tom De Moor, Frédéric De Vylder, Thomas Hick, Lorenzo Stroobant, Colm mac Aoidh, Frédéric Timmermans, Brecht Casier, Joris Van Huychem, Magdalena Jendras, César Watterlot, Nathan Van den Bossche, Luc Beckstedde, Elena Gutiérrez, Jolien Naeyaert, Lara Kinds, Nikolas Debrauwer Kunsttoepassing Valérie Mannaerts Restaratie Atelier d’architecture CAZ Adviseur constructie Greisch Adviseur akoestiek Kahle Acoustics Aannemer Denys NV (herbestemming en restauratie),Tripel (scenografie), Renotec (demontage en sloop) Scenografie Agence Clémence Farell, Mather & Co Veiligheid Cosep SA Verlichting I.C.O.N. Grafisch ontwerp Base design Programma Openbare binnenruimte, brasserie, restaurant, ticketbalie, overdekte markthal met kramen/kiosken, tentoonstellings- en seminarieruimtes, bierbelevingscentrum (Belgian Beer World), panoramische bar en archeologische site Oppervlakte 11.318 m2 Ontwerp 2015 Oplevering 2023