In de zomer van 2020 organiseerde ik samen met Hans Lensvelt de prijsvraag ‘Werkplek van de toekomst’. In deze prijsvraag riepen we ontwerpers op om met kansrijke en innovatieve ideeën voor de werkplek van de toekomst te komen. We hadden toen al het idee dat die niet per se op het kantoor hoeft te liggen. Zeker niet op dat moment, door corona werkte immers veel mensen vanuit huis of onderweg. We voorvoelden dat dit werken-op-afstand wel eens de toekomst zou kunnen zijn. Maar hoe ziet die er uit? En wat betekent dat dan voor het kantoor? Wordt dat inderdaad alleen maar de plek voor samenwerken, uitwisselen en contacten leggen?

Ik herinner me nog goed dat toen we de prijsvraag uitschreven, velen ons voor gek verklaarden. Als de corona crisis voorbij was, zou iedereen weer terugkeren naar kantoor en doen alsof niets was gebeurd. Het grappige is natuurlijk, dat vooral het omgekeerde is gebeurd. Als corona er niet was geweest, hadden we nog steeds op kantoor gezeten. Maar nu, na corona, blijven de kantoren goeddeels leeg. Grote bedrijven zoals ING en Aegon, zijn al bezig om kantoorruimte af te stoten. Iets wat zie je overal ziet gebeuren, ook in steden als New York en London bijvoorbeeld. Mensen keren wel terug naar de stad, maar niet naar kantoor en werken op afstand.

Modulair systeem

De prijsvraag had dus een anticiperende waarde, achteraf gezien en dat is wat gemakkelijker praten. Op het moment zelf zeiden echter veel mensen tegen ons: “Wat een onzin, we doen helemaal niets”. Toch stuurden 26 ontwerpers een voorstel in. Winnaar werd Ex Interiors van Odette Ex met haar voorstel Fl’exbox. Dit is een modulair systeem dat op verschillende plekken kan worden opgebouwd, zowel aan de rand van de stad als in het centrum en de wijken of op het platteland. Het systeem is herkenbaar, heeft een hoge kwaliteit en is te recyclen.

De jury moest wennen aan het idee, maar was uiteindelijk unaniem enthousiast. De Fl’exbox gaat uit van een stad waarin je in alle hoeken en gaten kunt werken, van een plek achter op een erf tot in de directe woonomgeving of in de buurt. Het voorstel tamboereerde daarmee op een poreuze stad waarin ruimte komt voor zelfwerkende en organiserende teams. We vermoeden destijds, dat met de Fl’exbox op een opmerkelijke wijze wordt ingespeeld op toekomstige werkprocessen.

Gemeenschappelijke tuin

Inmiddels zijn wij twee jaar verder en is de Fl’exbox gerealiseerd, tot mijn vreugde en verbazing. Afgelopen weekeinde werd de pilot onthuld gedurende het inspirerende, vierdaagse N’ext festival dat in Nieuwegein werd gehouden. Afgelopen twee jaar ontwikkelde Odette Ex de eerste Fl’exboxen samen met Verwol, Schadenberg Groep en Hieselaar, als opmaat voor een community met zes geschakelde flexboxen rond een gemeenschappelijke tuin en met bloeiende daktuinen. De opzet van de boxen is elementair: op de woonunits worden werkunits geplaatst waar je werkt, je terras betreedt en uitzicht hebt op de bomen. De techniek van de boxen is helemaal uit-ontwikkeld. Op dit moment wordt nagedacht over mogelijk compactere versies.

Een opmerkelijke karakteristiek is de manier waarop exterieur en interieur zijn opgevat. Terwijl de buitenkant duurzaam en warm is, is het interieur afgestemd op de digitale wereld waarin je woont en werkt. Het interieur is afgewerkt met logo’s en biobased materialen en loopt uit in de natuur rondom. Voor Ex vertegenwoordigt dit een nieuwe wereld, waarin je woont en werkt in harmonie met de natuur. Het vormt ook de rode draad in de samenwerking die zij tot stand bracht met en tussen de verschillende betrokken vakmensen en uitvoerende partijen. Zelf spreekt zij in dit verband van ecofeminisme: samen met haar vakzusters kan ze de wereld aan.

Spontane ontmoetingen

Voor Ex is de Fl’exbox ook een reflectie op de kantoor- en werkgebouwen met hun vergaderruimtes en concentratieplekken. Het leek haar destijds al een goed idee om deze naar buiten te brengen. Alleen maar thuis werken in ‘splendid isolation’ gaat het niet worden. De oplossing is volgens haar dat je dicht bij huis gaat werken en naar buiten kunt lopen, voor een koffie of een wandeling. Dat leidt tot spontane ontmoetingen, zaken die je niet kunt plannen, maar van onschatbare waarde zijn. De Fl’exboxen gaan zo resoneren met de omgeving waarin ze terecht komen.

In de wereld van Ex vormen gemeenschap, duurzaamheid en welzijn een drie-eenheid. Ze ziet grote kansen in de steden, door in en om bestaande gebouwen communities te bouwen. Ook in deze omgevingen zouden de deuren moeten worden opengegooid. Dat biedt perspectief, maar laat zien dat op veel terreinen stappen nodig zijn. Zal bijvoorbeeld het Bouwbesluit meegaan in deze ontwikkeling? Met de huidige regelgeving vallen de Fl’exboxen alleen te realiseren als tijdelijke bestemming.

Welkome stad

Het kantoor zoals we dat kenden tot aan de uitbraak van Covid, is een uitvinding van de negentiende eeuw. Ondanks allerlei vernieuwingen zoals het kantoorlandschap en concentratieplekken, onderging het al die tijd geen fundamentele veranderingen. Voorafgaande aan deze uitvinding, was echter de gehele stad een werkplek. Een interessante vraag is, of en in hoeverre het idee dat de stad zelf een werkplek is, een comeback gaat beleven.

Afgaande op de afgelopen tijd valt deze vraag met een voorzichtig ja te beantwoorden. We hebben immers al die tijd gewerkt in cafés, op stations en uiteraard ook thuis. De grote vraag is nu hoe de werkwereld eruit gaat zien en of en zo ja hoe de stad hierin een rol gaat spelen. Gezien het grote areaal aan lege en onderbenutte ruimtes kan die groot zijn. Cruciale vraag is in hoeverre deze kunnen worden ontsloten en geopend voor stedelijke functies. Zo’n welkome stad is een aanlokkelijk perspectief. En de Fl’exbox kan daar een geweldige rol in spelen.

Flex-box

Concept & ontwerp Ex Interiors, Schadenberg Groep en Verwol Techniek Hieselaar en Deerns Groen Pieter Arkenbout Landschapsarchitectuur, Blooming Business en Het Groenlab

Plattegrond