De samenleving vergrijst in hoog tempo. Het aantal mensen boven de vijftig jaar is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Ouderen willen zo lang mogelijk op zichzelf blijven wonen, liefst in de wijk waar ze al hun hele leven hebben gewoond. Sommige ouderen hebben daarbij ondersteuning nodig en zijn aangewezen op mantelzorg. Ook technologische innovaties kunnen uitkomst bieden.

Verbinding en samenkomst 

Het project Westhovenplein in Den Haag startte in 2013 en betreft de bouw van 182 sociale huur- en zorgwoningen in hoge dichtheid rondom een gemeenschappelijke tuin. Het project is gerealiseerd op een locatie in Moerwijk waar daarvoor een middelbare school stond. In twee van de vijf gebouwen zijn de sociale huurwoningen ondergebracht, in de drie andere vind je de zorgwoningen. Verbinding en samenkomst staan centraal in de opzet.

Identieke blokken

De vijf blokken zijn vrijwel identiek, op de plint van de zorggebouwen na. Vanwege de zorg- en welzijn ondersteunende faciliteiten die hier zijn ondergebracht, is een grotere verdiepingshoogte gerealiseerd. De plattegronden van de huur- en zorgwoningen zijn aanpasbaar. Aan de buitenkant is daardoor niet af te lezen in welk blok welke type woningen zit.

Entrees

Aan de entrees van de gebouwen is bijzondere aandacht besteed door in de ontvangsthal een of twee kolommen te plaatsen. Vanuit de entree kun je door het gebouw heen lopen en aan de tuinzijde het gebouw weer verlaten. Hier bevindt zich ook een collectieve ruimte waar de bewoners met elkaar activiteiten ondernemen.

Informele plaatsing

Om voor de hand liggende redenen zag de ontwerper af van een institutioneel of samengesteld blok, met een hiërarchisch opzet, een hoofdentree en een ziekenhuis achtige uitstraling. De vijf gebouwen zijn niet orthogonaal, maar op informele of impressionistische wijze op het terrein geplaatst. Dat levert fraaie doorkijken op en een haast intieme tussenruimte. Door de hoeken van de gebouwen af te ronden, is dit effect verder versterkt.

Gemeenschappelijke tuin

Westhovenplein is niet vanuit een helikopter view ontworpen, maar vanuit het perspectief van de bewoner en de wandelaar. De architect hanteerde de metafoor van het kampvuur, van oudsher de plek waar mensen samenkwamen om met elkaar te eten en elkaar te ontmoeten. Op Westhovenplein komen de bewoners niet samen rond het kampvuur maar treffen ze elkaar in een grote gemeenschappelijke tuin.

Kippen houden

Voor dit doel zijn programma en ruimte ingezet. In het middengedeelte is het vooral de ruimte waar mensen elkaar tegenkomen en ontmoeten. Aan de buitenzijde liggen de meer programmatische invullingen van de binnentuin. Hier worden ondermeer kippen gehouden en groenten verbouwd. Een lage muur waarop een bewoner met rollator gemakkelijk kan zitten, omzoomt het gehele complex. Bij de vijf entrees plooit deze muur naar binnen.

Horizontale banden

Met behulp van minimale middelen zijn de gevels afgestemd op het perspectief van de voorbijganger. Bakstenen randen vormen horizontale banden en accentueren de verdiepingen. Doordat de donkere steen onder deze randen blijft, wordt ook als de zon niet schijnt, de stapeling voelbaar. De randen steken scherp af tegen de lichte stenen waarmee de gevels in het werk zijn gemetseld. Op de begane grond komt het metselwerk tien centimeter naar buiten. De gebouwen staan daardoor quasi net wat breder op de grond.

Samenwerking

De kans van slagen voor dit soort vernieuwende projecten van wonen en zorg, ingebed in de wijk, hangt voor een groot deel af van de mate waarin de verschillende betrokken partijen elkaar weten te vinden. Op Westhovenplein is gedurende het gehele proces intensief samengewerkt tussen de aannemer-ontwikkelaar, de ontwerper, de zorgaanbieder, de corporatie en de gemeente Den Haag. 

Efficiëntie én kwaliteit

De kracht van dit project voor sociale huurwoningen met goede zorgvoorzieningen ligt voorts besloten in de efficiëntie die gedurende het gehele bouwproces is betracht. Op Westhovenplein stond dit de realisatie van een project met een bijzondere kwaliteit niet in de weg. Die zit hem vooral in de beslissing de vijf woon- en zorggebouwen onder te brengen in een ensemble met een gemeenschappelijke binnentuin. Dankzij deze stap is Westhovenplein geen geïsoleerd meesterwerk, maar op soepele wijze onderdeel van het alledaagse leven in Moerwijk geworden. 

Westhovenplein in Den Haag Opdrachtgever Stebru Architect Architecten van Mourik Projectarchitect Piet Grouls Ontwikkelaar Stebru Projectpartners Saffier, Arcade, Syntrus Achmea Adviseur constructie Bartels Adviseur installaties Spindler Adviseur bouwfysica Nieman Landschapsarchitect Jos van de Lindeloof Programma 119 intramurele zorgeenheden (Saffier zorggroep) 64 levensloopbestendige appartementen (Arcade wonen) Oppervlakte terrein 10.300 m2 Opervlakte gebouwen 12.200 m2 BVO Ontwerp 2013 Start bouw 2018 Oplevering 2020 Aannemer Stebru Duurzaamheid Het project voldoet aan bouwbesluit. De zorgwoningen zijn met het oog op duurzaamheid voorzien van een lucht-water klimaatsysteem Materialen Baksteen en kalkzandsteen met kunststof kozijnen Beeld Arnaud Roelofsz Fotografie